Vaccineren paarden noodzakelijke gezondheidszorg

Risico’s van niet vaccineren tegen influenza

Het niet vaccineren van paarden brengt risico’s mee voor de dieren. Welzijnsdeskundige van de FNRS, dierenarts Gerard van Essen, vertelt zijn wetenschappelijke visie over het vaccineren van paarden en de risico’s die erbij komen kijken wanneer men niet laat vaccineren: “Er bestaan in mijn ogen geen valide argumenten om niet te vaccineren. Daarentegen zijn er zwaarwegende argumenten om dat wel te doen. Iedere houder van dieren heeft een wettelijke zorgplicht. Dat omvat niet alleen de zorg voor goede huisvesting en adequate voeding, maar ook het voorkomen van lichamelijk lijden, letsel en ongerief. Dat betekent dat een dierhouder alles wat praktisch uitvoerbaar is moet doen om ook ziekte bij zijn/haar dieren te voorkomen.”

Het influenza (griep) virus veroorzaakt bij paarden een infectie van de luchtwegen die gepaard gaat met hoge koorts en algehele malaise (sloomheid, anorexie en algeheel ziek zijn). Het virus is zeer besmettelijk en alle onbeschermde (niet gevaccineerde) paarden op een stal worden ziek. Het herstel duurt weken en volledig herstel is niet gegarandeerd. Er kunnen complicerende infecties bij komen of er kunnen restverschijnselen, met name chronische luchtwegproblemen, door ontstaan.

Voorkom ernstig lijden door tetanus infectie

Naast influenza zijn paarden ook zeer gevoelig voor een infectie met de tetanus bacterie, Clostridium tetani. Deze bacteriën maken een gifstof die spierkramp en spierverstijving veroorzaakt. Alle spieren worden aangetast en een geïnfecteerd paard kan niet meer slikken, bewegen en of staan. Het is een afschuwelijk ziektebeeld, paarden raken in paniek en in shock en de angst in hun ogen is hartverscheurend.

Euthanasie is de beste en helaas de enige mogelijkheid om dit ernstige lijden te beëindigen. Een wondinfectie of een hoefzweer kan al leiden tot deze desastreuze aandoening. “Als praktiserend dierenarts heb ik paarden (geïnfecteerd vanuit een zoolzweer), ezels (geïnfecteerd vanuit eenvoudige verwondingen) en bokjes (geïnfecteerd vanuit castratiewonden) met tetanus moeten euthanaseren terwijl dit voorkomen had kunnen worden door middel van een eenvoudige vaccinatie. Vaccineren van paarden (en ezels) tegen influenza en tetanus is niet alleen vanzelfsprekend, maar ook noodzakelijk om ernstig lijden te voorkomen.”

Overige infectieziekten bij paarden

Naast influenza en tetanus kunnen paarden nog een aantal andere infectieziekten krijgen, de meest belangrijke zijn rhinopneumonie, droes en westnijlkoorts. Rhinopneumonie is een virusinfectie die veroorzaakt wordt door het Equine herpesvirus type 1 of type 4 (EHV1 en EHV4). De aandoening kent drie klinische verschijningsvormen: ontsteking van de luchtwegen (verkoudheidssymptomen), infectie van de foetus in de baarmoeder dat veelal resulteert in abortus en soms de geboorte van zwakke veulens die binnen enkele dagen sterven en de neurologische vorm, paarden kunnen door spierverlamming niet meer (op)staan en hebben intensieve verzorging nodig.

Droes is een bacteriële infectie bij paarden die veroorzaakt wordt door ‘paarden - streptokokken’. Deze bacteriën veroorzaken heftige ontsteking van
neus - en keelslijmvlies en omringende lymfeklieren waarin vaak pusvorming optreedt; er ontstaan abcessen in de lymfklieren. Vooral jonge paarden zijn gevoelig, ze kunnen er flink ziek van zijn (hoesten, dik smerig snot uit de neus, hoge koorts en geen eetlust), de ziekte verspreid zich snel naar andere paarden en er kunnen complicaties optreden als deze bacteriën zich ook dieper in het paardenlichaam gaan nestelen, dit heet ‘verslagen droes’.

Westnijlkoorts is een virusinfectie die veroorzaakt wordt door het westnijlvirus (WNV). Tot voor kort kwam deze ziekte in Nederland niet voor maar sinds enkele jaren is de virusbesmetting in Nederland aangetoond in een man en in vogels. Daarna is westnijlkoorts aangifteplichtig geworden. Vooral vogels kunnen besmet zijn met dit virus en bloedzuigende steekmuggen kunnen de infectie dan overbrengen naar paarden en ook naar mensen. De meeste besmette paarden (circa 90%) vertonen lichte griepachtige verschijnselen de overige 10% kunnen zenuwverschijnselen (incoördinatie en verlamming) krijgen; circa een derde van de besmette dieren met zenuwverschijnselen gaat eraan dood.

Preventie

Optimale hygiëne in en rond de stal is samen met goede verzorging en diervriendelijke omgang de basis van adequate paardengezondheidszorg. Daarin is het overbekende adagium rust, regelmaat en reinheid net zo belangrijk als in de verzorging van pasgeboren baby’s. Paarden die inspanningen en arbeid moeten verrichtten hebben rust nodig om te herstellen en een consequente regelmaat in het voeren de kwaliteit, de hoeveelheid en de voerfrequentie is essentieel voor probleemloze werking van het maagdarmkanaal. Zware belasting en of training, langdurig transport en grote wisselingen in de voeding en het voederen veroorzaken stress (fysiek en mentaal) en stress vermindert de natuurlijke weerstand tegen infecties.

Vaccinatie

Een andere vorm van preventie is vaccinatie, ook wel actieve immunisatie genoemd. Door delen van gedode/geïnactiveerde ziekteverwekkende virussen of bacteriën in te spuiten wordt het immuunsysteem heel specifiek geactiveerd. Het immuunsysteem ontwikkelt na vaccinatie een ‘kiem gerelateerd geheugen’
om deze virussen of bacteriën, bij een volgende confrontatie aan te vallen en te elimineren, dit heet de ‘memory response. De effectiviteit van deze response en de werkingsduur van dit immunologische geheugen is per vaccin verschillend.

Het ideale vaccin biedt 100% bescherming, het gevaccineerde dier wordt niet ziek en het voorkomt vermeerdering en verspreiding van kiemen en dus mogelijke besmetting van andere paarden. Feitelijk voldoet alleen het tetanusvaccin aan deze criteria, paarden die volgens het voorgeschreven schema zijn gevaccineerd zijn afdoende beschermd tegen de verkrampende gifstoffen van tetanus bacteriën.

De influenzavaccinatie biedt substantiële bescherming, het vermindert en voorkomt klinische symptomen echter omdat influenzavirussen voortdurend veranderen is en kan de bescherming niet 100% zijn. Ook de vaccins tegen rhinopneumonie, droes en westnijlkoorts bieden geen 100% bescherming maar verminderen de ziektesymptomen en verlagen de infectiedruk in een groep paarden. Het rhinopneumonie vaccin beschermt wel goed tegen luchtweginfectie, verkoudheid vaak met koorts, maar niet tegen abortus en verlammingen. “Omdat 100% bescherming van het individuele paard niet haalbaar is en een gevaccineerd dier wel ziek kan worden als het wordt besmet door andere, niet gevaccineerde zieke dieren – met andere woorden als de infectiedruk in de groep hoog is – is het belangrijk dat alle dieren in een groep of kudde worden gevaccineerd want daarmee wordt de infectiedruk verlaagd.”

Overzicht van de, voor paarden, relevante infectieziekten en de vaccinatie aanbevelingen