Geen ongewenst gedrag op een hippisch bedrijf!

In paardensport vooral mentaal ongewenst gedrag

De meeste meldingen vanuit de sport gaan over seksueel grensoverschrijdend gedrag. Denk daarbij bijvoorbeeld aan ongewenst foto's maken, ongewenste aanrakingen, of aanrandingen. Bij lichamelijk ongewenst gedrag kan het gaan om een vechtpartij, maar ook over slaan met voorwerpen, of iemand opzettelijk pijn doen. Sporters kunnen ook veel last hebben van emotioneel grensoverschrijdend gedrag. Denk daarbij aan schelden, discriminatie, pesten, maar ook intimiderend taalgebruik. 

In de paardensport hebben veel mensen te maken (gehad) met mentaal ongewenst gedrag (34%). Hierbij gaat het met name om situaties waarin sprake is van roddelgedrag op maneges, verenigingen en pensionstallen. Dit gedrag blijkt het meest voor te komen binnen de lagere niveaus van de wedstrijdsport, specifiek in de klasse B.

Naast roddelgedrag blijkt een onderlinge machtsverhouding, bijvoorbeeld tussen een staleigenaar en ruiter of instructeur en ruiter, voor problemen te kunnen zorgen. Zo’n 2,6% van de respondenten, van het onderzoek van de KNHS, heeft als gevolg van een dergelijke machtsverhouding wel eens te maken heeft gehad met lichamelijk ongewenst gedrag en zo’n 6,6% met seksueel ongewenst gedrag.

Geen excuus om grenzen over te gaan

Minderjarigen, LHBT+, sporters met een beperking en topsporters zijn extra kwetsbare groepen. Soms is dat omdat zij zich niet of moeilijk kunnen verweren. Soms zijn mensen gewend om over hun eigen grenzen te gaan of hebben ze als kind geleerd om geen nee te zeggen tegen een volwassene in hun omgeving. Bij topsporters zie je vaak dat de prestatie belangrijker lijkt te zijn dan het aankaarten van ongewenst gedrag. Niets van dit alles is echter een excuus om de grenzen van een ander over te gaan.

Preventie: stel gedragsregels op

Uit het onderzoek van de KNHS blijkt ook dat ruiters die ongewenst gedrag hebben meegemaakt, niet stoppen met paardrijden. Er wordt veel gepraat over wat er is gebeurd, bijvoorbeeld met familie of vrienden. Het praten over ongewenst gedrag gebeurt in de paardensport zelfs flink meer dan in andere sporten. Wat wel hetzelfde is als in andere sporten, is dat de dader er bijna altijd mee wegkomt. Veel grensoverschrijdend gedrag wordt namelijk nooit gemeld. Slachtoffers schamen zich of denken dat het hun eigen schuld is dat ze dit overkomt. Door aan preventie te doen, wordt de kans op ongewenst gedrag een stuk kleiner.

Hippische ondernemers zijn zich niet altijd bewust dat ongewenst gedrag in hun bedrijf kan plaatsvinden. Er is daarom vaak geen beleid hierover opgesteld. Dat is niet prettig voor de slachtoffers. Als ondernemer ben je verantwoordelijk voor een veilige (werk)omgeving. Inventariseer op jouw bedrijf de mogelijke risico’s en maak een actieplan. Een belangrijke stap in het omgaan met ongewenst gedrag is het scheppen van heldere kaders met een gedragscode. Deze kan bijvoorbeeld toegevoegd worden aan de huisregels. In de gedragscode staat wat er wordt verwacht van het personeel, vrijwilligers, klanten en bezoekers; hoe gaan we met elkaar om? Dat is daarmee niet alleen een opsomming van wat niet gewenst is, maar ook wat juist wel gewenst is. Maak in de gedragscode een duidelijk onderscheid in de norm (wat mag niet) en de gevolgen (wat is de consequentie). Aangezien ongewenst gedrag zich ook buiten het hippische bedrijf kan voordoen (bijvoorbeeld via social media), zal een ondernemer ook alert moeten zijn op ongewenst gedrag buiten het bedrijf, zeker als werknemers of klanten van de organisatie door dit gedrag worden benadeeld.

Bekijk voorbeeld gedragscodes

Stel een vertrouwens(contact)persoon aan

Om het klanten en medewerkers makkelijker te maken grensoverschrijdend gedrag te bespreken is het nodig om een Vertrouwenscontactpersoon (VCP) aan te stellen. Dit is een basiseis voor sociale veiligheid in de sport. Deze persoon is bereikbaar voor iedereen, maar kiest geen kant bij incidenten. De VCP kan een externe zijn, maar ook een (ouder van een) ruiter, vrijwilliger of klant zijn. Het wordt afgeraden om deze rol door de ondernemer zelf in te vullen. Het is wel verstandig om meer dan één VCP per organisatie te hebben zodat de melder kan kiezen. De VCP luistert, denkt mee, kent het (sport)netwerk en zorgt ervoor dat het incident op de juiste plek besproken en gemeld kan worden. De VCP heeft dus vooral een procedureel adviserende rol.

Een vertrouwenspersoon speelt juist een inhoudelijk adviserende rol. Bij de vertrouwenspersoon kan men terecht voor een vertrouwelijk gesprek. Het Centrum Veilige Sport (CVS) heeft een landelijke poule van vertrouwenspersonen voor persoonlijke begeleiding. Slachtoffers, beschuldigde en andere melders kunnen hier gebruik van maken indien zij KNHS-lid zijn.

Binnenkort wordt in de Eerste Kamer gesproken over een wetsvoorstel dat organisaties verplicht een vertrouwenspersoon te hebben. Nu is dat nog niet het geval. Indien de vertrouwenspersoon verplicht wordt, bekijkt de FNRS de mogelijkheden voor een gezamenlijke oplossing voor de hele branche. Vooral voor kleine bedrijven wordt het dan namelijk lastig en kostbaar om dit te organiseren.

Een veilig sportklimaat

Vanuit de Rijksoverheid worden er steeds meer eisen gesteld aan een veilig sportklimaat. Bij het Platform Ondernemende Sportaanbieders (POS) is een werkgroep samengesteld om invulling te geven aan een beleid rondom ongepast gedrag die voor alle sporten van toepassing is. Zodat iedereen weet hoe het binnen sport en bewegen georganiseerd is rondom preventie en mogelijkheden tot ingrijpen bij ongewenst gedrag. FNRS werkt hieraan mee om beleid over dit onderwerp ook voor hippische ondernemers op te stellen die zij kunnen gebruiken voor hun eigen bedrijf.

FNRS vindt een sociaal veilig sportklimaat op een hippisch bedrijf heel belangrijk. Zo genieten we samen van de paardensport. Zie je iets of maak je iets mee dat niet kan? Bespreek het dan, waar mogelijk, samen. In de paardensport hoort geen plek te zijn voor ongewenst gedrag!