Het effect van paarden op het welzijn van mensen

Om de band tussen mens en paard te begrijpen, moeten we duizenden jaren terug: paarden zijn zo’n 6000 jaar geleden gedomesticeerd. En zoals dat gaat, ontwikkelen gedomesticeerde dieren zich samen met de groep. Paarden hebben zich fysiek en mentaal aangepast aan de mens. Ze kunnen als een van de weinige diersoorten mensen (deels) begrijpen: wetenschappers van drie Japanse universiteiten hebben aangetoond dat paarden emoties zoals boosheid en blijheid bij mensen kunnen herkennen. De enige andere dieren waarvan dat bewezen is, zijn honden en katten.

Elektromagnetisch veld

Er wordt de laatste jaren steeds meer onderzoek gedaan naar het effect van de omgang met dieren. Hieruit blijkt dat de omgang met een dier zorgt voor een verlaagde hartslag en bloeddruk. In 2019 toonde professor Ann L. Baldwin bijvoorbeeld aan dat de menselijke hartslag zich aan kan passen aan de (veel lagere) hartslag van een paard. Het elektromagnetische veld van een paard is zo sterk, dat het de hartslag van een mens ook beïnvloedt. En een lagere hartslag en lagere bloeddruk worden vaak gelinkt aan een lager stressniveau.

Alleen maar aaien

Oxytocine, het gelukshormoon, wordt geassocieerd met een gevoel van vertrouwen en verbondenheid. Het ontstaat niet alleen tijdens het rijden, maar ook in de omgang met dieren. Duitse onderzoekers toonden bijvoorbeeld aan dat het oxytocine-gehalte van kinderen steeg als ze een hond aaiden. Nienke Endenburg, universitair docent relatie mens en dier aan de Universiteit Utrecht, zegt daarover in Quest: “Het is alleen aangetoond bij het aaien van honden, maar ik denk dat het opgaat voor het aaien van alle zoogdieren.”

Schommelende beweging

Veel paardenmensen kennen de boeken van Rupert Isaacson. De Amerikaan reisde met zijn zoon de wereld over op de rug van een paard en schreef daar ‘De paardenjongen’ en ‘De lange weg naar huis’ over. Zijn zoon heeft autisme, praatte nauwelijks, had woede-aanvallen en was niet zindelijk. Tijdens die reizen op de paardenrug knapt de jongen enorm op. Hij wordt communicatiever, speelt met andere kinderen en wordt zindelijk. Isaacson zegt daarover: “Het is niet het paardrijden zelf dat voor verandering zorgt, maar het ritme van het paardrijden. Door die schommelende beweging, die je voelt in je bekken, maakt je lichaam oxytocine aan. Dat hormoon is de sleutel naar geluk. Niet alleen voor autisten, maar voor iedereen.”

Paardrijden ter verlichting van klachten

Petra van den Ham is instructrice op de Prinses Máxima Manege. Hun missie is het aanbieden van hippische activiteiten aan mensen met en zonder beperking om vooruitgang te bevorderen in hun welzijn en maat- schappelijke mogelijkheden. Ze vertelde eerder aan de FNRS: “In 2000 heb ik de IPG-opleiding afgerond en ben ik bij de Prinses Máxima Manege gaan werken. Ik geef les aan verschillende doelgroepen met een beperking. Van autistische mensen tot meervoudige en zwaar gehandicapten. Je ziet dat paardrijden een toevoeging heeft voor het verbeteren van de handicap en je maakt de ruiters altijd blij. Wat paarden voor deze doelgroepen kunnen doen, is heel bijzonder.”

Ze vervolgt: “Onze lesklanten kunnen gigantisch druk binnenkomen, terwijl ze na een les heel rustig zijn en weer normaal kunnen communiceren. Ze komen als herboren van het paard af. We hebben zelfs een meervoudige gehandicapte die alleen maar kon liggen en die nu, na vijf jaar trainen, zelfs zelfstandig op een paard kan zitten. De spasticiteit neemt heel erg af als ze op het paard zitten. Ze kunnen de handen openen en het paard aaien. Sommigen kunnen zelfs staan, wat ze voorheen nooit konden. Dit zijn toch voorbeelden waar je als mens blij van wordt.”

Effecten op PTSS

En dan is er ook nog de inzet van het paard als coach. Een populair bedrijfsuitje om teambuilding te bevorderen, maar ook in de ggz wordt het steeds vaker toegepast. Op dit moment loopt er een Nederlandse studie naar het effect van paarden op veteranen met PTSS. Onder leiding van dr. Nienke Endenburg en prof. Dr. Eric Vermetten wordt gekeken of paarden gunstige effecten hebben op het welbevinden van de veteranen. De onderzoekers verwachten een afname in PTSS- symptomen, een toename van de kwaliteit van leven en een positiever zelfbeeld. Daarnaast vermoeden ze dat het hormoon oxytocine een indicator gaat zijn van een positieve sociale interactie tussen veteraan en paard. Ook het welzijn van paarden wordt gemeten gedurende dit project. Onder andere ook door het meten van cortisol en oxytocine.

Fit te paard

Tot slot een blik op de fysieke voordelen van paardrijden. Er is relatief weinig officieel onderzoek gedaan naar de fysieke gesteldheid van ruiters, maar uit de praktijk weten we dat balans, coördinatie en lichaamsbewustzijn flink kunnen verbeteren door paardrijden. Met paard- rijden verbrand je tussen de 250 en 600 kilocalorieën per uur en train je een groot deel van de spieren in je lichaam. Tegelijkertijd hebben veel ruiters vooral de focus op het trainen en rijden van hun paard. En minder op het trainen van hun eigen lichaam. En dat terwijl ruiterfitheid ook van groot belang is: niet alleen qua conditie en kracht, maar juist qua coördinatie, symmetrie en balans.