Jacobskruiskruid in bermen een probleem voor paardenhouders
In de afgelopen jaren hebben veel gemeenten Jacobskruiskruid ingezaaid in bermen om de bodem te verstevigen. Dit leek destijds een goede oplossing, want naast het geven van een stevige structuur, is de plant die van nature in Nederland thuishoort ook nog eens erg populair bij bijen en andere insecten. De plant vestigt zich vooral op open plekken en waar veel gegraasd wordt, in bermen en begraasde natuurgebieden. Inmiddels verspreid het kruid zich in enorme snelheid door heel Nederland, ook in weilanden waar dieren grazen.
Boeren en paardenhouders weten hoe gevaarlijk Jacobskruiskruid kan zijn voor hun dieren, zoals voor koeien en paarden. Niet voor niets dat veel agrarische- en hippische ondernemers graag een aanpak zien voor dit probleem. Jacobskruiskruid kwam recentelijk weer in opspraak toen boeren hun zorgen uitten over de snelle verspreiding van de plant. Op 13 september 2021 werd het item besproken in de Tweede Kamer.
Aanpak vanuit de overheid
Nadat verschillende agrarische- en hippische ondernemers hun zorgen over het Jacobskruiskruid hadden geuit, is het item onlangs besproken binnen de Tweede Kamer. Op dit moment is minister Carola Schouten niet voor een verdelgingsplicht of algeheel verbod op Jacobskruiskruid, dit omdat er geen cijfers bekend zijn van het aantal overleden dieren op jaarbasis. Zij is wel van mening dat bermen op een goede manier moeten worden beheerd, zodat het geen problemen op kan leveren voor koeien, paarden en ander vee. Volgens de minister ligt de taak voor die bestrijding bij de gemeenten, provincies en Rijkswaterstaat.
Het advies is om bufferstroken aan te leggen van ongeveer 50 meter tussen weilanden waar dieren grazen of gehooid moet worden. Ook zou lokale aanpassingen van het maaibeleid van de berm kunnen bijdragen aan het beperken van verspreiding van de plant in de buurt van vee.
FNRS vindt het belangrijk dat voor de bestrijding van deze plant een landelijk plan van aanpak wordt ontwikkelt om zo te voorkomen dat er meer dieren sterven door de snelle verspreiding van het kruid.
Verspreiding van de plant
Goed weidebeheer speelt een belangrijke rol bij het bestrijden en voorkomen van deze plant. In een eerder artikel bespraken we al een aantal giftige planten en hoe u uw weidebeheer kunt aanpassen om zo min mogelijk ongewenste planten in uw weide te krijgen. Jacobskruiskruid bloeit in juli en augustus. In augustus tot soms begin september zal de plant het meeste zaad verspreiden. Als de plant afgemaaid is, kan deze opnieuw tot bloei komen. Het zaad wordt door de wind verspreid. De pluizen kunnen soms wel honderden meters door de wind worden meegenomen. Het meeste zaad wordt niet zover verspreid en valt vaak binnen vijf meter al uit het pluis. De plant kan zich niet goed ontkiemen in bemeste weides en weilanden met een hoge grasdichtheid. Door de droogte van voorgaande zomers zijn er veel dorre plekken ontstaan in bermen. Dit zorgde voor een grotere verspreiding van de plant en dit lijkt dus ook een belangrijke rol spelen waarom de plant dit jaar veel vaker werd opgemerkt.
Giftigheid
Jacobskruiskruid is giftig voor eigenlijk alle zoogdieren maar het meest schadelijk voor paarden en koeien. De stoffen die de giftigheid veroorzaken zijn Pyrrolizidine Alkaloïden. Het gif geeft de meeste schade aan de lever, maar ook longen en nieren kunnen aangetast worden. Als de plant in de weide staat zullen paarden deze niet snel eten door de bittere smaak, maar als de plant gedroogd in het hooi zit verliest het zijn bittere smaak maar niet zijn giftigheid. De paarden zullen hierdoor de plant dus niet herkennen en deze gewoon opeten. Bij de GD zijn er jaarlijks enkele dieren bekend die gestorven zijn aan vergiftiging van Jacobskruiskruid.
Ziekteverschijnselen
Het gif wordt via de darmen opgenomen. Het lichaam zal proberen de giftige stoffen om te zetten. Dit proces levert echter een nog giftigere stof op die de levercellen kapot maakt. De vergiftiging verloopt zeer geleidelijk tot de lever uiteindelijk niet meer kan functioneren.
De eerste symptomen van vergiftig zijn vaak sloomheid, gewichtsverlies en weinig eetlust of extreem veel drinken. Daarnaast zie je vaak symptomen die lijken op zonnebrand. Doordat het hart en het centrale zenuwstelsel aangetast worden heeft een vergiftigd paard bijna altijd coördinatiestoornissen. Als een paard een te hoge inname van het gif heeft gehad is er geen behandeling meer mogelijk. Het gif hoopt zich langzaam op in de lever waardoor het soms maanden tot zelfs jaren kan duren voor het paard echt ziek wordt. Chronische leveraandoeningen ontstaan als een paard ongeveer 5 – 10% van zijn lichaamsgewicht aan gedroogde planten heeft opgenomen. Dus ook inname van kleine hoeveelheden over een langere periode kunnen gevaarlijk zijn.
Hoe herkent u Jacobskruiskruid?
Jacobskruiskruid is 30 tot 100 cm hoog en heeft gele bloemetjes. In het eerste jaar van de plant is deze volledig groen en wordt dan vaak nog niet herkend als Jacobskruiskruid, de plant is dan al wel giftig. In het tweede jaar zal de plant geel bloeien, daarna sterft deze weer af. De stengel is rood/paars of groen van kleur. De bovenkant van de stengel is glad terwijl onderaan haartjes zitten. De bloem heeft een bloemhart. Daaromheen zitten meerdere gele blaadjes. De bladeren aan de stengel zijn veelvormig. Als de plant twee jaar oud is veranderen de gele bloemen in pluizen en zullen op die manier hun zaden verspreiden.
Overlast van planten langs weilanden
In veel bermen groeit tegenwoordig Jacobskruiskruid. Langs weilanden waar vee graast of waar gehooid wordt, kan dit voor problemen zorgen. De zaden van de plant verspreiden zich in Augustus en begin September. Als de zaden enkele meters verderop in een weiland terecht komen kan dat problemen geven. Hoewel paarden de plant in volle bloei niet snel zullen eten, kan het dus wel in hooi terechtkomen en alsnog flinke schade aanrichten. Slechts enkele gemeentes zien de noodzaak om de plant te verwijderen. Op de meeste plaatsen wordt er weinig tot geen actie ondernomen om het Jacobskruiskruid aan te pakken. Gemeentes zouden de verspreiding van de plant kunnen intomen door de bermen te maaien voor de plant gaat bloeien. Dit zal de plant zelf niet direct bestrijden, maar kan wel verdere verspreiding inperken. De Tweede Kamer ziet geen noodzaak het probleem aan te pakken omdat er geen duidelijke cijfers bekend zijn van het aantal overleden dieren op jaarbasis. Het advies is om bufferstroken aan te leggen van ongeveer 50 meter tussen weilanden waar dieren grazen of gehooid moet worden. Ook zou lokale aanpassingen van het maaibeleid van de berm kunnen bijdragen aan het beperken van verspreiding van de plant in de buurt van vee.
Verwijderen en voorkomen
De beste manier om de plant te verwijderen is met de hand. Probeer met een schep de volledige wortel te verwijderen zodat er niet een nieuwe plant kan ontstaan. De plant kan ook voor mensen giftig zijn, daarom is het aan te raden de plant te verwijderen met handschoenen aan. Het kan helpen om een beetje kunstmest te strooien op de plek waar de plant gestaan heeft.
Jacobskruiskruid groeit goed op plekken waar de weide kapot is gelopen of waar het erg kaal is. Door je weide regelmatig te bemesten, slepen en kale plekken bij te zaaien krijg je een gezondere en dichtere grasmat, dit maakt het een stuk lastiger voor de plant om te overleven of te ontkiemen.