Voorkom hittestress bij extreme weersomstandigheden
Na een druilerige zomer genieten we nu toch nog van een aantal laatste warme zomerse dagen. Een hittegolf zit er echter waarschijnlijk niet meer in. Toch is het verstandig om hier voor volgend jaar alvast over na te denken. Door de klimaatveranderingen krijgen we namelijk steeds meer te maken met extreme wisselende weersomstandigheden zoals natte periodes en hete zomers. De stijgende temperaturen hebben niet alleen gevolgen voor mensen, maar ook voor paarden. Hittestress bij dieren is een toenemend aandachtspunt. In eerdere artikelen schreven wij al over het management rondom uw weides bij extreme warmte. Ook de aangepaste regels en adviezen voor het transport met paarden tijdens hitte hebben we recentelijk uitgelicht.
In de zomer van 2021 heeft het ministerie van LNV samen met betrokken partijen als NVWA, diverse sectororganisaties, dierenwelzijnsorganisaties en dierenartsen een inventarisatie gehouden om hittestress in de toekomst te voorkomen of te beperken. Vanaf 27 graden is er een intensievere controle door de NVWA op hittestress in de wei en transport van paarden, vanaf 30 graden is er een verbod op lang transport en vanaf 35 graden is transport van paarden niet toegestaan (uitgezonderd spoedvervoer naar een kliniek of vervoer met een volledig airconditioned wagen).
In dit artikel bespreken we de adviezen en handvatten om het welzijn van paarden te waarborgen tijdens hete dagen om hittestress te voorkomen.
Comfortabele temperaturen voor paarden niet hetzelfde als bij mensen
Wat hittestress betreft wordt te vaak vanuit een menselijk gezichtspunt gedacht. Paarden hebben echter een andere stofwisseling dan mensen; hun temperatuur-neutrale zone ligt op een ander niveau. Voor paarden ligt de temperatuur waarbij ze zich comfortabel voelen lager dan voor mensen. Paarden geven voorkeur aan temperaturen tussen +5 en +25 graden Celsius. Het is belangrijk te bedenken dat paarden zich dus comfortabel voelen bij temperaturen die wij zelf als koud ervaren. Daarnaast kunnen paarden beter zweten en dus warmte kwijtraken dan andere diersoorten omdat ze kunnen zweten over hun hele lichaam. Maar ook bij paarden kan hittestress voorkomen. Bij hogere temperaturen probeert het lichaam zich aan te passen aan deze ongewenste situatie. Boven de 20°C is al het begin van hittestress, die ernstiger wordt naarmate de temperatuur oploopt bij een relatief hoge luchtvochtigheid. Bij hittestress produceren de paarden meer warmte dan zij kwijt kunnen raken. De meeste warmte raakt het paard kwijt via zweten en verdamping (65%), de rest vooral via de longen door middel van ‘panten’ (25%). Panten is het snel en oppervlakkig ademhalen om af te koelen. Als een paard gaat zweten gaan er naast water ook elektrolyten verloren. Als een paard dus veel zweet kunnen de elektrolytenconcentraties in het lichaam te laag worden en zal het paard zijn ‘dorstprikkel’ verliezen. Paarden kunnen dan uitdrogen ondanks dat er voldoende water beschikbaar is.
Hittestress komt niet alleen voor tijdens het trainen maar ook als ze in de volle zon in de weide of trailer staan. Uiteraard zijn er meer omgevingsfactoren die de gevoelstemperatuur beïnvloeden, zoals bijvoorbeeld straling van de zon, luchtvochtigheid en wind. Daarnaast spelen de leeftijd van het paard, het ras en de conditie ook een rol.
Hittestress herkennen
Er zijn verschillende symptomen waaraan hittestress herkent kan worden. Een paard kan sloom en slap zijn en kan zelfs ataxie vertonen. Vaak heeft het een verminderde bewegingsactiviteit, stijve gangen, verhoogde hartslag en hijgt het behoorlijk. Daarnaast zal een paard verminderd tot geen eet- en drinklust hebben. Ook kunnen er problemen ontstaan zoals spierbevangenheid, diarree of koliek. Binnenin het lichaam kunnen al veranderingen optreden bij een temperatuur van 20 C die aan de buitenkant niet te zien zijn. Denk aan de daling van de energie- en stikstofbalans, vermindering van de schildklierhormoonwerking of stofwisselingsafwijkingen. Het immuunsysteem wordt onderdrukt waardoor het paard vatbaarder wordt voor infecties en andere ziektes.
Om hittestress te herkennen kan een huidplooi in de hals gepakt worden. Als deze plooi blijft staan kan er sprake zijn van ernstige uitdroging. Daarnaast kan de urine donker gekleurd zijn, heeft het paard een verhoogde hartslag of ademfrequentie, zweet het overmatig of juist niet meer. Bij deze symptomen is het raadzaam een dierenarts te bellen.
Voorkom oververhitting
Om oververhitting te voorkomen is het belangrijk dat paarden voldoende schaduw hebben. Als een paard het te warm heeft zal deze op zoek gaan naar schaduw en water. In de wei kan een paard het op zonnige zomerdagen zonder wind te warm krijgen. Daarom moet een paard in de wei altijd ergens schaduw of beschutting kunnen vinden. Beschutting kan zowel onder een boom als onder een afdak zijn. Als er geen schaduw is kan een uur in de zon op het warmste deel van de dag al te lang zijn. Bij de beschutting moet er voldoende ruimte zijn voor alle aanwezige dieren. Er moet ten alle tijden beschikking zijn over voldoende drinkwater. Controleer minimaal twee keer per dag de drinkbakken. Voorkom broei door vaker per dag kleinere porties te voeren.
Op stal kunnen paarden het ook te warm krijgen. Daarom is goede ventilatie van groot belang.
Het is van belang om op warme zomerdagen de stal goed te ventileren en overdag de zon zoveel mogelijk te weren. Een gewone ventilator, die op een veilige plek buiten de box geplaatst kan worden kan helpen. Bij extreem weer kan het soms beter passen, indien de stal koel genoeg is, om de paarden ’s nachts te weiden en overdag op stal te zetten.
Koelen bij oververhitting
Als een paard oververhit is, is het belangrijk de temperatuur zo snel mogelijk weer omlaag te brengen. De meest effectieve manier hiervoor is om herhaaldelijk emmers (ijs)water over het paard te gieten. In het verleden werd geleerd dat je een paard niet zomaar mocht afspoelen met koud water. Intussen heeft onderzoek aangetoond dat dit niet klopt. De kou van het water komt niet dieper dan het vetlaagje onder de huid en de spieren hebben hier dus geen last van.
Motie voor verbod transport vanaf 30 graden
Bij een tropische dag is ook voorzichtigheid bij een evenement of wedstrijd geboden. Vanaf 35 graden Celsius mogen paarden niet meer vervoerd worden volgens het hitteprotocol opgesteld door de Sectorraad Paarden. In sommige gevallen zou het tijdschema aangepast kunnen worden naar een ochtend- of avondprogramma. Tussen de 27 en 34 graden Celsius is het belangrijk om naar de omstandigheden te kijken om te bepalen of het verstandig is het evenement door te laten gaan.
Het welzijn van dieren is erg belangrijk, dit geldt ook tijdens transport. In 2020 gingen er nieuwe regels van kracht voor het vervoer van dieren bij extreme hitte. Dit jaar gaat er waarschijnlijk opnieuw wat veranderen ten aanzien van dit beleid. De nieuwe motie voor een verbod op veetransport vanaf 30 graden werd afgelopen zomer met een kleine meerderheid aangenomen. Hoe dit er precies uit gaat zien voor paardenhouders, zal in het najaar waarschijnlijk meer vorm krijgen.