Zorg voor een goede voorbereiding, maak een toekomstplan

Wat de reden ook is, de overdracht is een fase in de levensloop van een bedrijf, maar tegelijkertijd een ingrijpende gebeurtenis. Niet alleen in financieel, fiscaal en organisatorisch opzicht, maar ook op het persoonlijke vlak. Een overdrachtsproces is ingrijpend en gecompliceerd. Een goede voorbereiding en heldere, praktische ondersteuning tijdens het traject zijn dan ook van onschatbare waarde. André Klemans van FNRS-partner ABAB Accountants en Adviseurs vertelt welke stappen u als ondernemer moet nemen om de overdracht van uw bedrijf voor te bereiden en op welke manier u dat kan doen.

“Begin in een vroeg stadium met nadenken over uw eigen toekomst en die van uw bedrijf. Breng uw persoonlijke en zakelijke doelstellingen zorgvuldig in beeld. Wees realistisch en probeer u zo goed mogelijk in te leven in de situatie na de overdracht. Wilt u bijvoorbeeld persoonlijk nog betrokken blijven bij het bedrijf of heeft u andere plannen om uw tijd op te vullen? Uw persoonlijke doelen hangen sterk samen met uw zakelijke doelen. Voor veel ondernemers zit het opgebouwde vermogen in het bedrijf. Na overdracht zou het fijn zijn dat u voldoende overhoudt om uw persoonlijke doelen te verwezenlijken. Door tijdig hierover na te denken en er met uw naasten over te praten, het liefst enkele jaren, gunt u uzelf tijd om bepaalde zaken goed overwogen en naar uw wensen te regelen.

Vooruitdenken al belangrijk in huidige bedrijfsvoering

André begeleidt veel trajecten van bedrijfsoverdrachten en ziet in de praktijk dat een groot deel van de ondernemers het vraagstuk overdracht te lang voor zich uit blijft schuiven. “Tijdig voorsorteren hierop is echt heel belangrijk”, benadrukt hij. “Ook in de huidige bedrijfsvoering is het nodig om te weten wat de plannen en mogelijkheden voor de toekomst zijn. Bijvoorbeeld om te bepalen of en in welke mate bepaalde bedrijfsaanpassingen en/of investeringen gedaan moeten worden. De keuze om te investeren in uw onderneming kan bepaald worden door de toekomstplannen en toekomstige mogelijkheden van uw overnemer, indien deze bekend is. Heeft hij/zij dezelfde of andere plannen met uw bedrijf of de locatie? Ook als er binnen het gezin geen opvolger klaar staat kunt u overwegen om toch te blijven investeren om uw bedrijf actueel en toekomstbestendig te houden, je maakt het bedrijf in feite “verkoop klaar”. Besef welke impact een investering heeft. Het bedrijf is toch vaak de oudedagsvoorziening. ”

Overdragen aan een familielid

André adviseert om tijdig maatregelen te treffen bij overname in familieverband. Trek daar gerust meerdere jaren voor uit, 5 tot 10 jaar is helemaal niet raar. Het aangaan van een samenwerking (bv een VOF) met een van uw kinderen is immers al het begin van het overname traject. Zij moeten tijdig voorbereid worden op de mogelijkheden, risico’s en verantwoordelijkheden die het ondernemen met zich meebrengt. Iedere bedrijfsoverdracht is uniek. Uw positie, uw wensen, uw bedrijf in combinatie met uw potentiele opvolger is uniek, er bestaat geen tweede gelijke situatie. De overnemer betaald vaak een overnamesom aan de ouders (overdrager). Hiermee moet u als overdrager samen met uw AOW-uitkering, al dan niet aangevuld met een pensioen, het mee doen. Hoe hoog de overnamesom moet zijn is zo moeilijk te zeggen. Het moet voldoende zijn om in uw oude dag te voorzien, een nieuwe woning te verkrijgen, misschien de andere kinderen iets toe kunnen bedelen en om in andere bijzondere uitgave en wensen te kunnen voorzien. Aan de andere kant moet de overnamesom door de overnemer wel op te brengen zijn. Uiteindelijk moeten de financiële lasten van de overnamesom door de exploitatie van het bedrijf betaald kunnen worden. De overnemer kan doorgaans niet meer aan overname som betalen dan dat het bedrijf op kan brengen. Overname is mogelijk wanneer de berekende overnamesom vanuit het perspectief van de ouders aansluit bij de maximaal te betalen overnamesom vanuit het perspectief van de overnemer.

Maar wat als deze beide bedragen te ver uit elkaar liggen? Dan moeten we opzoek hoe het wel zou kunnen. Kunnen de ouders nog bepaalde zaken van het wensenlijstje schrappen? In plaats van het afdragen van een overname som in één keer kan er ook gekozen worden voor een jaarlijkse vergoeding vanuit het bedrijf richting de overdragende partij. Zie dit als een soort afbetaling van de (aankoop)lening van de overdrager aan de overnemer. Hierdoor is overname vaak wel mogelijk, omdat de overnamesom niet in een keer opgehoest hoeft te worden.”

Door je aan bepaalde (fiscale) spelregels te houden  bestaat de mogelijkheid om een bedrijf  stapsgewijs en fiscaal vriendelijker binnen familieverband over te dragen. De werkzaamheden en verantwoordelijkheden, alsmede de financiële verplichtingen kunnen dan geleidelijk overgaan van overdrager naar overnemer. Met de benodigde dosis maatwerk en een goed plan kunnen onderdelen van het bedrijf, bijvoorbeeld de gebouwen en de grond, apart over worden gedragen. Met een aanvullende pachtovereenkomst kan dan toch het volledige bedrijf benut worden, waardoor je nog steeds aan de fiscale regelgeving voldoet.

André benadrukt hierbij dat er niet alleen gekeken moet worden naar de wensen van de overdrager en overnemer, maar ook naar de overige familieleden. “Voor hen moet het ook duidelijk zijn wat er gaat gebeuren. Zorg dat er geen valse verwachtingen gecreëerd worden en dat iedereen tevreden is met het resultaat van de uiteindelijke overdracht.

Het komt dan zeker op maatwerk aan. Gelukkig komen we daar meestal wel uit, maar soms moeten we inderdaad tot de conclusie komen dat er helaas geen overname in familieverband mogelijk is. Er zit immers een groot verschil tussen willen en kunnen. Dit zijn lastige gesprekken zodra blijkt dat er financieel geen mogelijkheid bestaat om het bedrijf over te dragen en het tij ook niet meer te keren is. Bedrijfsbeëindiging komt dan inzicht. Het zijn vaak moeilijke, emotionele, maar noodzakelijke keuzes die dan gemaakt moeten worden. Ik spreek uit ervaring dat ondernemers van binnen vaak al heel goed wisten wat hun te wachten stond en naderhand blij zijn dat het bespreekbaar is gemaakt. Ze kunnen zich nu weer richten op een nieuw punt aan de horizon.”

Overdragen door samenwerkingsverband

Indien er geen familieleden zijn die het bedrijf op termijn willen of kunnen overnemen is verhuur een mogelijkheid om de exploitatie over te dragen en is verkoop een manier om ook de locatie af te staan. Dit is volledig afhankelijk van de wensen van u als ondernemer. Wilt u bijvoorbeeld nog op de locatie blijven wonen?

Naast verhuur en verkoop kunt u uw bedrijf ook middels een samenwerkingsverband overdragen. “Dit is een fiscaal vriendelijke manier om uw bedrijf geleidelijk over te dragen aan iemand van buitenaf. Bijvoorbeeld omdat de financiering door de overnemer anders niet lukt. U gaat hierbij een samenwerking aan door bijvoorbeeld een maatschap op te zetten. Vergelijk dit met een samenwerking binnen familieverband. Een interessante optie wanneer de verkoper en koper net niet elkaar kunnen vinden in de overnamesom. Als overdrager kunt u doormiddel van het opgezette samenwerkingsverband bepaalde zaken geruisloos overdragen. Voordeel voor de overdrager kan zijn dat hij/zij minder hoeft af te dragen aan de Belastingdienst, maar netto wel het gewenste financiële resultaat overhoudt aan het einde. De overnemer heeft als voordeel dat hij het bedrijf voor een lagere investering over kan nemen.” André waarschuwt: “Bespreek vooraf goed wie de leiding heeft over het bedrijf en wie welke beslissingen maakt. Hoe wordt de exploitatie georganiseerd? Bepaal goed of jullie als personen bij elkaar passen. Een samenwerkingsverband gaat u aan voor minimaal drie jaar, maar het traject zou ook tien jaar kunnen duren. Het is gebruikelijk dat de overnemer steeds meer taken en verantwoordelijkheden krijgt en het bedrijf uiteindelijk volledig zelfstandig runt.”

Toekomstplan: wat wilt u als ondernemer?

Maar het begint dus eerst met een toekomstplan. Wat wilt u als ondernemer? Waar wordt u gelukkig van? Dat moet het vertrekpunt zijn. Afscheid nemen van uw bedrijf, dat doet u niet zomaar. Bespreek met een adviseur welke mogelijkheden er dan zijn. Wat moet er gebeuren om dat voor elkaar te krijgen? “De accountant bespreekt jaarlijks met ondernemers de jaarrekening waardoor inzicht ontstaat in de stand van zaken en aandachtspunten van een bedrijf. Dat is het ideale moment om de peilstok in de organisatie te steken en verder te praten over de toekomst. Het is prettig als u zelf de regie kunt nemen over  hoe en wanneer u aan overdracht dan wel beëindiging van uw bedrijf denkt.

Laat bedrijfsoverdracht u niet overkomen!

Begin niet te laat met nadenken over de toekomst. Schuif het niet vooruit! Hou als ondernemer de regie over wat u met uw bedrijf wilt. Laat het u niet overkomen, maar denk er tijdig over na en maak een plan voor uw toekomst.